بزرگنمايي:
پیام خراسان - نازی‌آباد با قدمتی بیش از یک قرن، داستان‌ها و خاطرات زیادی در دل خود جای داده که تعدادی از آنها در قالب کتاب و فیلم به دیگران معرفی شده‌اند. برخی از آثار هم بدون اینکه اثری از این محله در آنها مشهود باشد، نام این محله را برای خود یدک می‌کشند. در ادامه، با برخی از این آثار آشنا می‌شویم.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
محمد قوچانی از روزنامه‌نگارانی است که کتابی با عنوان «نازی‌آبادی‌ها» منتشر کرده است. این کتاب خرداد سال1384 منتشر شده و همان‌طور که از اسمش پیداست، درباره محله نازی‌آباد و وقایع و اتفاقات آن در دوران شکل‌گیری انقلاب و سیاستگذاری‌های بعد از آن است. در حقیقت، قوچانی در این کتاب به معرفی مبارزان انقلابی نازی‌آباد، مراکز و هسته‌های مردمی برای مبارزه با رژیم شاهنشاهی و تأسیس نهادهای انقلابی جدید در این محله پس از پیروزی انقلاب اشاره کرده است.
از آنجا که نارضایتی نازی‌آبادی‌ها از رژیم پهلوی زیاد بود، مبارزان انقلابی زیادی در این محله تربیت شدند و قوچانی در توصیف آنها نوشته است: «انقلابی‌های جوان، (مقطع) دبیرستان را عمدتاً در دبیرستان الهی نازی‌آباد (که هنوز هم وجود دارد) گذراندند، کتاب‌های شریعتی و مطهری خواندند و پس از آن پای تفسیرهای موسوی خوئینی‌ها در مسجد جوزستان نشستند، آموزش‌های چریکی دیدند و دانشگاه تهرانی شدند و بعد هم انقلاب.»
نخستین فیلم مستند در باره نازی‌آباد مجتبی محمودی هم فیلم مستندی باعنوان «نازی‌آبادی‌ها» ساخته که اولین فیلم مستند درباره این محله قدیمی تهران است.
تهیه‌کننده این فیلم مجید عزیزی بوده که در آن، وضعیت محله از زمان قاجار تا امروز روایت شده و سازنده اثر تلاش کرده تاریخ این محله قدیمی را که در زمان قاجار روستایی به نام «نازآباد» بود، به تصویر بکشد.
همچنین این فیلم مستند به روایت نقش این محله و اهالی آن در تحولات سیاسی ایران، از دوران مشروطه و پهلوی گرفته تا انقلاب اسلامی می‌پردازد و تلاش می‌کند نازی‌آباد را به‌عنوان الگویی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های محله‌ها در مناسبات اجتماعی کشور معرفی کند.
از نازی‌آباد تا زندان قصر کتاب «از نازی‌آباد تا زندان قصر» خاطرات شفاهی دکتر «محسن بهشتی سرشت» است که از تولد وی تا پیروزی انقلاب اسلامی را روایت می‌کند.
بهشتی سرشت سال1335 در محله قدیمی خانی‌آباد متولد شد و در دوران کودکی همراه خانواده‌اش به محله نازی‌آباد منتقل و دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه را در این محله سپری کرد.
این کتاب دارای 3فصل است که فصل نخست آن روایت زندگی بهشتی سرشت در محله‌های خانی‌آباد و نازی‌آباد و آشنایی او با افرادی انقلابی از جمله خانواده حجاریان پس از کوچ به نازی‌آباد است. در فصل دوم، خواننده با فعالیت‌های انقلابی او از جمله پخش اعلامیه در دبیرستان، ورود به دانشگاه ملی، دستگیری در سال 1354، بازداشت در سلول انفرادی کمیته مشترک ضد خرابکاری، آزادی از زندان و... آشنا می‌شود. حضور در کانون‌های مذهبی و سیاسی نازی‌آباد، بازداشت و حضور در زندان قصر، ساخت کوکتل مولوتوف و... هم از فعالیت‌های دیگر نویسنده است که در این کتاب به آنها اشاره شده است.
بهشتی سرشت 3 بار توسط ساواک بازداشت و 2 بار در کمیته مشترک و زندان قصر زندانی شد. پس از پیروزی انقلاب کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه تربیت مدرس اخذ کرد و سال 1374 با درجه دکتری از همان دانشگاه فارغ التحصیل شد.
محله در یک کارتون، روایتی از این محله و اهالی آن بهرام عظیمی که کارگردان انیمیشن‌های زیادی است، قرار بود در دهه 90 انیمیشنی با عنوان «ابرقهرمانی از نازی‌آباد» بسازد. وی گفته بود علت این نامگذاری، بافت قدیمی و جذاب محله نازی‌آباد بود و از آنجا که فضای فیلم هم در خیابان‌های قدیمی و پررفت‌وآمد و شلوغ با انبوهی از مغازه‌های رنگارنگ می‌گذشت، نازی‌آباد بهترین فضا را از این دست در اختیارش می‌گذاشت.
البته عظیمی بعدها خبر از تغییر نام این فیلم داد و اعلام کرد این فیلم با عنوان ابرقهرمانی از یافت‌آباد ساخته خواهد شد چون خارجی‌ها با شنیدن نام «نازی» در فیلم‌ها احساس می‌کنند که منظور سازنده فیلم، آلمانی‌ها هستند.
نازی‌آباد؛ سر زبان بازیگران فیلم و سریال‌های زیادی تاکنون ساخته شده که اگرچه موضوع آنها نازی‌آباد نبوده یا اتفاقات آنها در آن محله رخ نداده، اما اسم آن بر زبان بازیگران جاری شده است.
در کنار این موضوع، از واژه نازی‌آباد در نامگذاری برخی از فیلم‌ها و کتاب‌ها نیز استفاده شده است. «نازی‌آباد نواب نیاوران» یکی از این فیلم‌هاست که داستان آن درباره 3 برادر به نام‌های محسن، حمید و حسام است که به‌خاطر واردات کالاهای چینی بیکار شده‌اند و در سودای مهاجرت قاچاقی به اروپا، درگیر حوادث ناگواری می‌شوند. این فیلم را مرتضی ذوالفقاری‌نسب سال 1400 کارگردانی کرده و در آن رضا توکلی، مهران رجبی، بابک نوری، مهدی امینی‌خواه، شهین تسلیمی، جواد زیتونی و... نقش‌آفرینی کرده‌اند.
فیلم سینمایی «هشت‌ونیم نازی‌آباد» هم دارای چنین شرایطی است که در ژانری اجتماعی توسط فرهاد پاک‌نیا، کارگردانی شده است. قصه این فیلم دختری را روایت می‌کند که به‌دلیل بی‌اعتمادی به پدرش، تصمیم می گیرد از طلافروشی او با همدستی 2 نفر سرقت کند.
بشقاب پرنده و طاووس در نازی‌آباد نمایشنامه «بشقاب پرنده در نازی‌آباد» از آثاری است که در آن به وضعیت محله نازی‌آباد پرداخته نشده، ولی از نام این محله استفاده کرده است. این نمایشنامه روایت سرگشتگی انسان‌ها با طنزی سیاه در دنیای معاصر است. در پرده اول 2 مرد با هم ملاقات می‌کنند. آنها درباره زنی حرف می‌زنند که ادعا می‌کند از سیاره دیگری آمده است و در پایان با دوئل آنها به پایان می‌رسد. در پرده دوم، یک زن ادعا می‌کند که از سیاره دیگری آمده و شوهرش او را درک نمی‌کند. در پرده سوم نیز همان 2 مرد را می‌بینیم که در جایی مثل تیمارستان هستند و یکی از آنها مقدمات برگزاری یک مسابقه تلویزیونی را می‌دهد. در پرده چهارم نیز، آن 2 مرد را همراه زن می‌بینیم که درباره بشقاب پرنده، تنهایی و عشق با همدیگر حرف می‌زنند.
کتاب «طاووس نازی‌آباد» هم شبیه این کتاب است که رامین باغبانیان نوشته. دارای 8 داستان کوتاه است که هدف نویسنده، بیان احساسات و لحظه‌های منحصربفرد او در زندگی و تجربه شخصی‌اش بوده که با چاشنی طنز درآمیخته است.
چرا نازی‌آباد؟ نازی‌آباد از چند جهت شناخته‌شده است. نخست اینکه جوانان این محله نقش ویژه‌ای در دوران انقلاب اسلامی و مبارزه با حکومت پهلوی داشتند و از سوی دیگر، پس از پیروزی انقلاب در جایگاه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی برای استواری و پایداری پایه‌های نظام تلاش کردند. در حقیقت، این محله در دوران انقلاب اسلامی نقش مهمی ایفا کرده و بسیاری از شهدای انقلاب، از این محله بودند. این محله خاستگاه چهره‌های سرشناس سیاسی همچون سعید حجاریان، شهید صنیع‌خانی و... هم بوده است. چهره‌های ورزشی و هنری مانند اکبر عبدی، حمید استیلی و امیر قلعه‌نویی در این محله به دنیا آمده یا بزرگ شده‌اند. چهره‌های هیأتی هم مثل حاج منصور ارضی، سعید حدادیان و برادران طاهری، در این محله رشد کرده‌اند.
از سوی دیگر، نازی‌آبادی‌ها با ارتباطات و قدرت سازماندهی که داشتند، در راستای پیروزی انقلاب گام‌های بزرگی برداشتند و پس از پیروزی نیز ضمن توزیع ارزاق، نفت و... به کمیته‌ها سازمان دادند.
درباره علت نامگذاری این محله قدیمی تهران، 2 روایت وجود دارد. نخست اینکه در قدیم دهی به اسم نازآباد در این بخش از پایتخت وجود داشته که ناصرالدین‌شاه اراضی آن را برای یکی از سوگلی‌هایش به اسم نازخاتون خریده بود. سپس قصری در اینجا برای نازخاتون ساخت که بعدها تبدیل به پارک شد. با اضافه شدن این محله به جنوب تهران در سال1334، نام محله به «ناز آباد» و سپس تبدیل به «نازی‌آباد» شد. روایت دیگری هم وجود دارد که نامگذاری این محله را به‌دلیل حضور نازی‌ها در این بخش در دوران جنگ جهانی دوم می‌داند و ساخته شدن چهارصد دستگاه به دست نازی‌ها (که بخشی از نازی‌آباد است) سندی در تأیید این ادعاست.
مسکونی شدن نازی‌آباد به شکل کنونی هم به سال1320 و دوران نخست‌وزیری محمدعلی فروغی برمی‌گردد که دولت تصمیم گرفت در این اراضی، هزار دستگاه واحد مسکونی ارزان‌قیمت بسازد. ساخت زمین‌ها به شرکت بیمه ایران واگذار شد و بهای هر متر مربع زمین را با متقاضیان، 4 تومان حساب کردند. علت انتخاب نازی‌آباد برای ساخت این واحدهای مسکونی هم، نزدیکی آن به راه‌آهن، کارخانه بلورسازی، سیلو و دیگر مؤسسات صنعتی بود تا کارگران در آنها ساکن شوند.
کد خبر 926318 برچسب‌ها منصور ارضی محمد قوچانی انقلاب اسلامی ایران نفت پهلوی ریل و راه آهن - قطار علی شریعتی کتاب - داستان و رمان تهران جنگ جهانی دوم طنز اکبر عبدی ساواک سارق - سرقت زندان امیر قلعه نویی مشروطه اسلام - مسجد موسوی خویینی‌ها علی مطهری حمید استیلی مهران رجبی سعید حدادیان ناصرالدین شاه کتاب - نویسندگان و پدید آورندگان سعید حجاریان دولت فیلم و سریال ایرانی ایران